ბლოგი
ფერფლიდან აღდგენილი ერი – ისლანდიის გაკვეთილი საქართველოსთვის
2008 წელი. მსოფლიო ფინანსური კრიზისის ეპიცენტრში პატარა, ჩრდილოეთის კუნძული აღმოჩნდა. ისლანდიის სამი უმსხვილესი ბანკი, რომელთა აქტივებიც ქვეყნის მთლიან შიდა პროდუქტს 10-ჯერ აღემატებოდა, ერთ ღამეში გაკოტრდა. ეროვნული ვალუტა – კრონა – განახევრდა, ინფლაცია ცას მიწვდა, ქვეყანა კი სრულ კოლაფსის წინაშე დადგა. მსოფლიო მედია ისლანდიას “გაკოტრებულ სახელმწიფოდ” მოიხსენიებდა.
დღეს ისლანდია ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი, სტაბილური და ინოვაციური ქვეყანაა მსოფლიოში, ცხოვრების უმაღლესი დონით.
რა მოხდა ამ წლების განმავლობაში? როგორ შეძლო 350,000-იანმა ერმა ფერფლიდან აღდგომა და საკუთარი მომავლის ხელახლა დაწერა?
პასუხი ისევ და ისევ გააზრებულ, საზოგადოების ჩართულობაზე დაფუძნებულ გეგმასა და ეროვნულ ერთობაშია.
“ქვაბების რევოლუცია” და საზოგადოების მოთხოვნა
2008 წლის კრახის შემდეგ, ისლანდიელები არ დაელოდნენ, თუ რას იზამდნენ პოლიტიკოსები. ათასობით ადამიანი გამოვიდა რეიკიავიკის ქუჩებში, ქვაბებსა და ტაფებზე ბრახუნით. ეს იყო “ქვაბების რევოლუცია” – ხალხის მშვიდობიანი, მაგრამ მტკიცე პროტესტი, რომელიც ითხოვდა არა მხოლოდ მთავრობის გადადგომას, არამედ სისტემის ფუნდამენტურ ცვლილებას.
ისლანდიელებმა გააცნობიერეს, რომ პრობლემა მხოლოდ გაკოტრებული ბანკები არ იყო. პრობლემა იყო სისტემა, რომელმაც დაუშვა უპასუხისმგებლო ფინანსური პოლიტიკა, პოლიტიკური ელიტის გარიგება ბიზნესთან და საზოგადოების სრული გაუცხოება გადაწყვეტილების მიღების პროცესისგან.
მათი პირველი ნაბიჯი იყო პრობლემის აღიარება და პასუხისმგებლობის მოთხოვნა.
გეგმის საძირკველი – ხალხის კონსტიტუცია და ეკონომიკური დივერსიფიკაცია
ისლანდიის აღდგენის გეგმა ორ მთავარ საყრდენს დაეფუძნა:
პოლიტიკური სისტემის განახლება (ხალხის კონსტიტუცია): ისლანდიამ წამოიწყო მსოფლიოში უპრეცედენტო ექსპერიმენტი – ახალი კონსტიტუციის შექმნა პირდაპირი სახალხო ჩართულობით (Crowdsourcing). შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით აირჩიეს 950 მოქალაქე, რომლებმაც შექმნეს 25-კაციანი საკონსტიტუციო საბჭო. ეს საბჭო, სოციალური ქსელებისა და ონლაინ პლატფორმების გამოყენებით, პირდაპირ დიალოგში იყო მოსახლეობასთან. მიუხედავად იმისა, რომ ეს კონსტიტუცია საბოლოოდ პოლიტიკური დაპირისპირების გამო ვერ დამტკიცდა, მან შექმნა უმნიშვნელოვანესი პრეცედენტი – ხალხმა დაამტკიცა, რომ მას შეუძლია საკუთარი ქვეყნის მართვის წესებზე პირდაპირი გავლენის მოხდენა.
ეკონომიკური სტრატეგიის ცვლილება: ისლანდიამ მტკივნეული გაკვეთილი მიიღო – ეკონომიკის ერთ, არასტაბილურ სექტორზე (ფინანსები) დამოკიდებულება კატასტროფულია. დაიწყო ეკონომიკის დივერსიფიკაციის გეგმა, რომელიც სამ მთავარ მიმართულებას დაეფუძნა:
ტურიზმი: გაუფასურებული კრონა ქვეყანას ტურისტებისთვის მიმზიდველს ხდიდა. სახელმწიფომ და კერძო სექტორმა ერთად დაიწყეს ისლანდიის, როგორც უნიკალური, ბუნებრივი სილამაზის მქონე ქვეყნის პოზიციონირება.
განახლებადი ენერგია და ტექნოლოგიები: ისლანდიამ გამოიყენა თავისი უნიკალური რესურსი – გეოთერმული ენერგია. მათ შექმნეს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე “მწვანე” ეკონომიკა და მოიზიდეს ენერგოტევადი ტექნოლოგიური კომპანიები (მაგ. მონაცემთა ცენტრები).
კრეატიული ინდუსტრიები: მუსიკა (Björk, Sigur Rós), ლიტერატურა, დიზაინი – სახელმწიფო აქტიურად უჭერდა მხარს კრეატიული სექტორის განვითარებას, როგორც ექსპორტის მნიშვნელოვან წყაროს.
რა გაკვეთილია ეს საქართველოსთვის?
ისლანდიის მაგალითი, ჩინეთისგან განსხვავებით, გვაჩვენებს არა ავტორიტარული მოდერნიზაციის, არამედ დემოკრატიული, სახალხო მედეგობის ძალას.
საზოგადოების ჩართულობა გადამწყვეტია: რეალური ცვლილებები მაშინ იწყება, როცა ხალხი იღებს პასუხისმგებლობას და აქტიურად ერთვება ქვეყნის მომავლის დაგეგმვაში. ისლანდიის “ხალხის კონსტიტუციის” იდეა პირდაპირ ეხმიანება #ერთიერისგეგმა-ს სულისკვეთებას.
გამოიყენე შენი უნიკალური უპირატესობა: ისლანდიამ თავისი გეოგრაფიული მდებარეობა და ბუნებრივი რესურსები (გეიზერები, ვულკანები) აქცია ეკონომიკურ ძალად. რა არის საქართველოს უნიკალური რესურსი? ჩვენი სატრანზიტო პოტენციალი? აგრარული მრავალფეროვნება? უძველესი კულტურა და ტურიზმი? ჩვენ უნდა ვიპოვოთ ჩვენი “გეიზერი”.
ეკონომიკის დივერსიფიკაცია უსაფრთხოების გარანტიაა: არ შეიძლება მთელი ქვეყნის ბედი ერთ სექტორზე იყოს დამოკიდებული (იქნება ეს ტურიზმი, გზავნილები თუ სხვა). საჭიროა მრავალფეროვანი ეკონომიკა, რომელიც მდგრადია გარე შოკების მიმართ.
პატარა ზომა შეიძლება უპირატესობა იყოს: ისლანდიამ დაამტკიცა, რომ პატარა ქვეყანას შეუძლია იყოს ბევრად მოქნილი, სწრაფად მიიღოს გადაწყვეტილებები და მარტივად მოახდინოს საზოგადოების მობილიზება.
დასკვნა:
ისლანდიის ისტორია არის ამბავი იმაზე, თუ როგორ აქცია ერმა კრიზისი შესაძლებლობად. მათ არ დაუწყიათ ერთმანეთის დადანაშაულება, არამედ გაერთიანდნენ საერთო მიზნის გარშემო და დაიწყეს საკუთარი ქვეყნის ხელახლა აშენება – ამჯერად, ბევრად უფრო მყარ, სამართლიან და მდგრად საძირკველზე.
#ერთიერისგეგმა არის ჩვენი შანსი, დავიწყოთ დიალოგი საქართველოს ახალ საძირკველზე. ჩვენ არ გვჭირდება კრიზისი, რომ მოქმედება დავიწყოთ. ჩვენ შეგვიძლია ვიმოქმედოთ დღეს.
შემოგვიერთდით! თქვენი აზრით, ისლანდიის გამოცდილებიდან რომელი იდეის გადმოტანა იქნებოდა ყველაზე სასარგებლო საქართველოსთვის?
